**Didactisch dialoogscenario: Klimaatverandering** **Personages:** - **Docent** - **Student 1: Sophie** - **Student 2: Jeroen** - **Student 3: Lisa** --- **Introductie** **Docent:** Goedemorgen allemaal! Vandaag gaan we het hebben over klimaatverandering. Wat weten jullie al over dit onderwerp? **Sophie:** Ik weet dat het te maken heeft met de opwarming van de aarde en dat het invloed heeft op het weer en de natuur. **Jeroen:** En dat menselijke activiteiten, zoals het gebruik van fossiele brandstoffen, daar een grote rol in spelen. --- **Kernconcept 1: De oorzaken van klimaatverandering** **Docent:** Precies. Kunnen jullie uitleggen wat fossiele brandstoffen zijn en waarom ze bijdragen aan klimaatverandering? **Lisa:** Dat zijn bijvoorbeeld olie, gas en steenkool. We gebruiken ze voor energie, maar ze zorgen voor uitstoot van CO2, een broeikasgas dat de aarde opwarmt. **Jeroen:** Dus door meer fossiele brandstoffen te verbranden, krijgen we meer CO2 in de atmosfeer en dat maakt de temperatuur stijgen. **Docent:** Correct. Waarom denken jullie dat dat een probleem is voor onze planeet? **Sophie:** Omdat de opwarming van de aarde kan leiden tot extreem weer, smeltende ijskappen en problemen voor dieren en mensen. --- **Kernconcept 2: De gevolgen van klimaatverandering** **Docent:** Goed punt. Kunnen jullie voorbeelden geven van de gevolgen die we al zien of verwachten? **Lisa:** Ja, zoals meer hittegolven, overstromingen en droogte. **Jeroen:** En dat sommige dieren hun leefgebied verliezen, zoals ijsberen op de Noordpool. **Sophie:** Ook kunnen landbouw en voedselproductie last krijgen van het veranderende klimaat. **Docent:** Juist. Wat denken jullie dat we kunnen doen om deze problemen te verminderen? --- **Kernconcept 3: Oplossingen en kritische reflectie** **Lisa:** We kunnen minder fossiele brandstoffen gebruiken en overstappen op duurzame energie, zoals wind en zon. **Jeroen:** En misschien minder vlees eten, omdat de veeteelt ook veel CO2 uitstoot. **Sophie:** Maar ik vraag me af of dat echt genoeg is en of iedereen dat kan doen. Sommige landen hebben niet genoeg geld voor die duurzame energie. **Docent:** Een goede observatie. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat oplossingen eerlijk en effectief zijn voor iedereen? **Lisa:** Misschien door internationale afspraken en hulp voor ontwikkelingslanden. **Jeroen:** En dat we als individu ook kleine dingen kunnen doen, zoals recyclen en bewuster omgaan met energie. --- **Afsluiting** **Docent:** Precies. Klimaatverandering is een complex probleem dat ons allemaal aangaat. Het vraagt om zowel grote beleidsmaatregelen als kleine gedragsveranderingen. Wat is één ding dat jullie in je eigen leven willen veranderen om bij te dragen? **Sophie:** Ik wil minder plastic gebruiken en duurzamere keuzes maken. **Jeroen:** Ik ga vaker de fiets pakken in plaats van de auto. **Lisa:** En ik wil me meer verdiepen in duurzame energieopties. **Docent:** Geweldig! Jullie inzichten en acties kunnen een verschil maken. Bedankt voor jullie betrokkenheid vandaag. --- **Einde van de dialoog**

Zeker, hier is een didactisch dialoogscenario over klimaatverandering, ontworpen voor middelbare scholieren. Het is opgebouwd als een gesprek tussen docent (D) en studenten (S1, S2, etc.) met als doel zowel kennisoverdracht als kritisch denken te stimuleren. --- ### **Didactisch Dialoogscenario: Klimaatverandering** **Setting:** Een middelbare schoolklas (bijvoorbeeld 3 havo/vwo) tijdens een les aardrijkskunde of maatschappijleer. --- #### **Deel 1: Introductie en Waarneming** **D:** "Goedemiddag allemaal. Vandaag gaan we het hebben over een onderwerp dat jullie vast vaker voorbij hoort komen: klimaatverandering. Maar voordat we in de theorie duiken, heb ik een vraag voor jullie. Wie van jullie heeft de afgelopen jaren het gevoel dat onze zomers warmer worden of dat we vaker extreme buien hebben?" **S1:** "Ik wel, mevrouw. Vorige zomer was het echt wekenlang bloedheet. Veel warmer dan toen ik klein was." **D:** "Dankjewel. Een heel herkenbare waarneming. Dat roept meteen een belangrijke vraag op: is wat wij om ons heen zien – een warme zomer, een hevige storm – direct hetzelfde als 'klimaatverandering'? Wie weet het verschil tussen 'weer' en 'klimaat'?" **S2:** "Is weer niet wat er op één dag gebeurt, en klimaat het gemiddelde over heel lange tijd?" **D:** "Precies! Je hebt gelijk. Het **weer** is de dag-tot-dag toestand van de atmosfeer, terwijl het **klimaat** het gemiddelde weer is over een periode van 30 jaar of meer. Klimaatverandering gaat dus niet over één hete zomer, maar over een structurele, langdurige verandering van dat gemiddelde. Waarom is dat onderscheid zo belangrijk?" **S3:** "Omdat anders iedereen bij een koude dag in december kan zeggen: 'Zie je wel, er is geen opwarming!'?" **D:** "Juist! Je pakt het kernwoord al: **opwarming**. Laten we daar eens naar kijken." --- #### **Deel 2: De Oorzaken: Het Broeikaseffect** **D:** "De aarde warmt op. Dat is de consensus onder wetenschappers. Maar hoe werkt dat eigenlijk? De aarde heeft een natuurlijke deken. Weet iemand hoe die heet?" **S4:** "Het broeikaseffect?" **D:** "Inderdaad, het **broeikaseffect**. Zonder deze natuurlijke deken van broeikasgassen zou het hier gemiddeld -18°C zijn! Het is dus essentieel voor leven. Maar wat is er dan aan de hand? Wat maakt het nu een probleem?" **S5:** "Er komen te veel van die gassen in de lucht, waardoor de deken te dik wordt?" **D:** "Perfect verwoord. De menselijke activiteiten – zoals het verbranden van steenkool, olie en gas, en ontbossing – pompen enorme extra hoeveelheden broeikasgassen, zoals **CO2**, de atmosfeer in. Hierdoor wordt de deken dikker en houdt hij meer warmte vast. Dit noemen we het **versterkte broeikaseffect**. Hoe kunnen we dit aantonen? Waar zouden we naar kunnen kijken?" **S6:** "Naar de CO2-concentratie in de lucht? Ik heb weleens gehoord van die metingen op een vulkaan in Hawaï." **D:** "Uitstekend! De Keeling-curve, gemeten op Mauna Loa, toont een onmiskenbare, stijgende lijn van CO2 sinds de jaren '50. Dit bewijs is heel sterk. Maar laten we kritisch zijn: zijn er ook natuurlijke factoren die het klimaat beïnvloeden, bijvoorbeeld van de zon of vulkaanuitbarstingen?" --- #### **Deel 3: Gevolgen en Kritische Reflectie** **D:** "Stel, de aarde warmt verder op. Wat voor gevolgen kunnen we dan verwachten? Denk niet alleen aan Nederland." **S1:** "IJs op de Noordpool en op Groenland smelt." **S2:** "En gletsjers in de bergen ook. Dan stijgt de zeespiegel." **S3:** "En het wordt op sommige plekken veel droger, met mislukte oogsten tot gevolg." **D:** "Goede opsomming. We hebben het over **zeespiegelstijging**, **extreem weer** en **verlies van biodiversiteit**. Maar laten we hier even bij stilstaan. Zijn deze gevolgen voor iedereen gelijk? Wie wordt het hardst geraakt?" **S4:** "Nou, landen zoals Bangladesh, die laag liggen, hebben veel meer last van zeespiegelstijging dan wij." **S5:** "En arme mensen kunnen zich vaak niet goed beschermen tegen overstromingen of hitte." **D:** "Een cruciaal inzicht. Klimaatverandering is ook een kwestie van **klimaatrechtvaardigheid**. De landen en groepen die het minst hebben bijgedragen aan het probleem, worden er vaak het hardst door getroffen. Dit roept ethische vragen op. Wat is onze verantwoordelijkheid?" --- #### **Deel 4: Oplossingen en Toekomstperspectief** **D:** "Het klinkt misschien somber, maar het belangrijkste is: het is niet te laat om te handelen. Er zijn twee soorten oplossingen: **mitigatie** en **adaptatie**. Wie kan raden wat dat betekent?" **S6:** "Mitigatie is het probleem bij de bron aanpakken, dus minder uitstoot. En adaptatie is ons aanpassen aan de veranderingen die al gaande zijn." **D:** "Perfect! Geef eens een voorbeeld van elk." **S1:** "Mitigatie: overstappen op zonne-energie en windmolens. Elektrisch rijden." **S2:** "Adaptatie: onze dijken verhogen, of huizen bouwen die beter tegen hitte kunnen." **D:** "Helemaal goed. Nu de lastigste vraag: wiens verantwoordelijkheid is het om dit op te lossen? Alleen die van politici? Van bedrijven? Of ook van ons zelf?" **S3:** "Iedereen toch? De politiek moet regels maken, bedrijven moeten schoner produceren, maar wij kunnen ook minder vliegen en minder vlees eten." **D:** "Een evenwichtig antwoord. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid. Maar stel, je hoort iemand zeggen: 'Nederland is maar klein, wat wij doen maakt toch geen verschil?' Hoe zou je daarop reageren?" **S4:** "Als iedereen dat denkt, gebeurt er niets. We zijn een rijk land, we kunnen het ons veroorloven om het goede voorbeeld te geven." **S5:** "En het gaat ook om innovatie. Wij kunnen technologie ontwikkelen die de hele wereld kan gebruiken." **D:** "Prachtig. Jullie denken al na over schaal, verantwoordelijkheid en innovatie. Dat is precies wat nodig is." --- #### **Deel 5: Afsluiting** **D:** "We hebben veel besproken: van het verschil tussen weer en klimaat, via de oorzaken en ongelijke gevolgen, tot de oplossingen. Het belangrijkste om mee te nemen is dat klimaatverandering een complex, maar bovenal een menselijk vraagstuk is. Het gaat over wetenschap, maar ook over rechtvaardigheid, economie en de keuzes die wij maken. Jullie zijn de generatie die middenin deze verandering staat. Welke keuzes zou jullie generatie anders kunnen maken dan de vorige?" **(Laat deze vraag open en prikkelend hangen, als vertrekpunt voor een volgend gesprek of een opdracht.)**