Jean-Paul Sartre, een prominente existentialistische denker, ontwikkelde een theorie die sterk gericht is op de individuele vrijheid, verantwoordelijkheid en de afwezigheid van vooraf vastgestelde essentie. Volgens Sartre bestaan mensen eerst, en bepalen ze vervolgens door hun keuzes wie ze zijn (“existentie gaat vooraf aan essentie”). Hij benadrukt dat wij volledig verantwoordelijk zijn voor onze daden en dat onze keuzes ons definiëren, zonder dat er een universele morele gids is die ons dicteert wat juist is. Deze theorie beïnvloedt je ethisch begrip doordat je erkent dat er geen vaste morele regels zijn die je wegwijzen. In plaats daarvan moet je zelf je waarden en doelen bepalen, volledig verantwoordelijk voor de gevolgen van je keuzes. Ethiek wordt zo een kwestie van authenticiteit en het nemen van bewuste beslissingen die aansluiten bij je ware zelf, in plaats van simpelweg te voldoen aan maatschappelijke normen of verwachtingen. In jouw concrete situatie—de keuze tussen een veilige baan en een passievol project—zie je hoe Sartres ideeën zich manifesteren. Je wordt geconfronteerd met de vrijheid om te kiezen, maar ook met de verantwoordelijkheid die dat met zich meebrengt. Volgens Sartre moet je je keuze maken op basis van wat jij als authentiek en betekenisvol ervaart, zonder je te laten leiden door angst, druk of maatschappelijke verwachtingen. Door deze existentialistische benadering wordt je bewust van het feit dat je deze beslissing zelf moet nemen, en dat je er de volledige verantwoordelijkheid voor draagt. Deze filosofische benadering kan je keuze beïnvloeden door je meer bewust te maken van de kracht en de last van je vrijheid. Het benadrukt dat jouw zingeving niet vooraf gegeven is, maar dat je deze zelf vormgeeft door je keuzes. Het moedigt je aan om authentiek te handelen en je eigen waarden te volgen, wat kan leiden tot een gevoel van voldoening en zelfrealisatie. Tegelijkertijd kan het ook gevoelens van onzekerheid of angst vergroten, omdat je erkent dat er geen pasklare antwoorden zijn en dat je zelf de consequenties moet dragen. Uiteindelijk helpt Sartres existentialisme je om je keuzes te zien als een fundamenteel onderdeel van je persoonlijke zingeving en om bewuster te leven volgens je eigen authentieke overtuigingen.

### Jean-Paul Sartres existentialisme en zijn invloed op ethiek Jean-Paul Sartre (1905-1980) was een toonaangevende Franse existentialistische filosoof wiens denken draait om kernconcepten als **vrijheid, verantwoordelijkheid, authenticiteit en de "walging"** (le néant) van het bestaan. Zijn werk, waaronder *Het existentialisme is een humanisme* (1946) en *Zijn en niet-zijn* (1943), benadrukt dat **"de mens gedoemd is vrij te zijn"**. Dit betekent: 1. **Afwezigheid van een vooraf bepaalde essentie**: Volgens Sartre bestaat er geen goddelijk plan of vaste menselijke natuur die ons doel of onze moraliteit dicteert. We "zijn" pas wat we door onze daden maken – "existentie gaat vooraf aan essentie". 2. **Radicale vrijheid en verantwoordelijkheid**: Omdat we vrij zijn om te kiezen, zijn we volledig verantwoordelijk voor onze keuzes en de gevolgen daarvan. Dit brengt een **existentiële angst** met zich mee, omdat we geen excuus kunnen zoeken in externe factoren (zoals tradities of sociale verwachtingen). 3. **Authenticiteit versus kwade trouw**: Authenticiteit betekent je vrijheid omarmen en handelen naar zelfgekozen waarden. "Kwade trouw" (mauvaise foi) is het bedriegen van jezelf door te doen alsof je niet vrij bent – bijvoorbeeld door je te verschuilen achter rollen zoals "een brave werknemer" of "een volgzame burger". ### Invloed op je begrip van ethiek Sartres theorie verschuift ethiek van een set universele regels naar een **persoonlijk, actief proces**: - Er is geen objectieve morele waarheid; je **creëert ethiek via je keuzes**. Elke keuze is een impliciete verklaring van wat jij als "goed" beschouwt, niet alleen voor jezelf maar voor de hele mensheid (Sartre noemt dit "universaliseren"). - Ethiek wordt **intentioneel en situationeel**: Het draait om de intentie achter je keuzes en de context waarin je handelt. Morele waarde ligt in het authentiek nastreven van zelfbepaalde doelen, zonder anderen te ontmenselijken. ### Analyse: Keuze tussen een veilige baan en een passievol project Stel je voor: je staat voor de keuze tussen een stabiele baan bij een gevestigd bedrijf (zekerheid, maar weinig inspiratie) en een onzeker passionproject (risicovol, maar betekenisvol). Sartres lens biedt een scherpe analyse: 1. **De keuze als manifestatie van vrijheid**: Beide opties zijn mogelijke "projecten" waarin je je vrijheid uitoefent. De vraag is niet "Wat is het juiste?", maar **"Welke waarden kies ik te belichamen?"**. - Kies je voor de veilige baan, dan kies je mogelijk voor **veiligheid en conformiteit**. Sartre zou zeggen: dit is alleen problematisch als je doet alsof het een "noodzakelijkheid" is (bijvoorbeeld: "Ik móet wel, vanwege mijn gezin/maatschappij"). Dat is kwade trouw. - Kies je voor het passievolle project, dan kies je voor **creativiteit en authenticiteit**, maar je aanvaardt de angst die bij onzekerheid hoort. 2. **Verantwoordelijkheid en universaliseren**: Stel dat je kiest voor het passieproject. Volgens Sartre zeg je daarmee impliciet: **"Het is goed voor de mensheid om authenticiteit boven comfort te verkiezen"**. Je bent verantwoordelijk voor de gevolgen – niet alleen voor jezelf, maar ook voor hoe je keuze anderen beïnvloedt (bijvoorbeeld familie die afhankelijk is van je inkomen). Ethiek wordt hier een kwestie van afwegen: handel ik op een manier die ik wil voorstellen als een model voor anderen? 3. **Kwade trouw in de praktijk**: Als je kiest voor de veilige baan terwijl je diep vanbinnen verlangt naar het project, en je rechtvaardigt dit met "Ik heb geen keuze, het systeem dwingt me", dan verval je in kwade trouw. Sartre zou aanmoedigen om die angst onder ogen te zien en te erkennen: **ik kies dit zelf, en ik draag de verantwoordelijkheid**. ### Impact op je keuzes en zingeving - **Zingeving als actieve daad**: Sartre ontkent dat zin van buitenaf komt. Zin **creëer je** door toegewijd te handelen in lijn met je gekozen project. Het passievolle project wordt dus niet "zinvol" omdat het maatschappelijk gewaardeerd wordt, maar omdat jij er zelf betekenis aan verleent door je inzet. - **Bevrijdend maar confronterend**: Deze benadering kan bevrijdend aanvoelen – je bent de architect van je leven. Maar het legt ook een zware last op je: er is geen hoger beroep, geen excuus voor mislukking. De angst die dit oproept, is volgens Sartre een teken dat je je vrijheid erkent. - **Langetermijnperspectief**: Sartre moedigt aan om keuzes te evalueren op **authenticiteit**. Over 10 jaar: zou je terugkijken en spijt hebben omdat je in "kwade trouw" handelde? Of zou je trots zijn op je moed om voor passie te kiezen, ongeacht de uitkomst? ### Conclusie Sartres existentialisme daagt je uit om **eigenaar te worden van je ethiek**. In jouw keuzes tussen veiligheid en passie is er geen "moreel kompas" buiten jezelf – je bouwt dat kompas terwijl je kiest. De kernvraag is: **Leef je een waarachtig leven, of vlucht je voor je vrijheid?** Door deze vraag te omarmen, word je niet per se gelukkiger, maar wel meer bewust van de diepgang en verantwoordelijkheid van elk moment in je bestaan.