Beleidsvoorstel: Versterking van de Veerkracht van Lokale Gemeenschappen in Klimaatadaptatie in Nederland Inleiding De toenemende impact van klimaatverandering, economische schokken en sociale uitdagingen vereisen dat Nederlandse gemeenschappen beter voorbereid en veerkrachtiger worden. Dit beleidsvoorstel richt zich op het ontwikkelen van een integraal en concreet kader om lokale gemeenschappen in heel Nederland te versterken, zodat zij effectief kunnen reageren op en herstellen van diverse crises. 1. Doelstellingen - Verhogen van de fysieke, economische en sociale veerkracht van gemeenschappen - Bevorderen van zelfredzaamheid en lokale betrokkenheid - Faciliteren van duurzame en inclusieve klimaatadaptatie - Waarborgen van een passende en effectieve wet- en regelgeving 2. Concrete maatregelen A. Klimaatbestendige infrastructuur en omgeving - Investeren in groene infrastructuur zoals natuurvriendelijke waterkeringen, groenblauwe daken en regenwaterbuffers - Aanpassen van stedelijke en landelijke planning met aandacht voor hitte-eilanden en overstromingsrisico’s B. Economische weerbaarheid - Opzetten van lokale economische buffers en reservefondsen - Stimuleringsprogramma’s voor lokale circulaire economie en duurzame werkgelegenheid - Ondersteuning bij het ontwikkelen van lokale voedselproductie en korte ketens C. Sociale cohesie en participatie - Faciliteren van lokale participatieplatforms en gemeenschapsinitiatieven - Onderwijs- en bewustwordingscampagnes over klimaat- en sociale uitdagingen - Programma’s voor kwetsbare groepen om inclusieve veerkracht te waarborgen D. Capaciteitsopbouw en kennisdeling - Opleidingsprogramma’s voor lokale bestuurders en gemeenschapsgroepen - Ontwikkelen van een landelijk digitaal platform voor kennisdeling en best practices E. Emergency preparedness en crisismanagement - Lokale rampenplannen en trainingsprogramma’s - Samenwerkingsverbanden met hulpdiensten en maatschappelijke organisaties 3. Wet- en regelgeving - Aanpassing van de Omgevingswet om klimaatadaptatie integraal te integreren - Versterking van de rol van gemeenten in crisisbeheer en beleidsstrategie - Bevorderen van participatie en consultatie van lokale gemeenschappen bij beleidsvorming - Verplichting tot lokale klimaatadaptatieplannen met duidelijke doelen en maatregelen 4. Betrokken stakeholders - Gemeenten en lokale overheden - Provincies - Rijksoverheid (ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Binnenlandse Zaken) - Waterschappen - Maatschappelijke organisaties en NGO’s - Bedrijven en lokale ondernemers - Onderwijsinstellingen en onderzoeksinstituten - Burgers en maatschappelijke groepen 5. Implementatiestappen a. Analyse en consultatie (0-6 maanden) - Inventarisatie van lokale behoeften en risico’s - Organiseren van participatiebijeenkomsten b. Ontwikkeling van lokale klimaatadaptatieplannen (6-18 maanden) - Formuleren van regionale en lokale doelstellingen - Opstellen van actieprogramma’s c. Wet- en regelgeving aanpassen en faciliteren (doorlopend) d. Pilotprojecten en proefinitiatieven (18-36 maanden) - Testen van innovatieve maatregelen en aanpakken e. Schaalvergroting en integratie (vanaf 36 maanden) - Implementatie in bredere regio’s - Continue evaluatie en aanpassing 6. Meetbare doelstellingen - Vermindering van overstromings- en hittegerelateerde incidenten met X% binnen 5 jaar - 80% van de gemeenten heeft een actueel klimaatadaptatieplan - Toename van groene infrastructuur met X hectare per regio - X% stijging in lokale participatie en betrokkenheid - Verhoging van het aantal lokale initiatieven voor duurzame economie met X% 7. Financieringsmechanismen - Rijkssubsidies en fondsen (bijvoorbeeld Klimaatfonds, Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen) - EU-fondsen voor lokale klimaatacties - Publiek-private samenwerkingsverbanden - Lokale investeringsfondsen en crowdfundingplatforms - Belastingvoordelen voor duurzame investeringen en groene infrastructuur 8. Monitoring en evaluatie - Jaarlijkse rapportages over voortgang en resultaten - Gebruik van KPI’s zoals infrastructuurversterking, participatieniveau en economische weerbaarheid - Periodieke evaluaties door onafhankelijke externe partijen - Aanpassing van beleid op basis van evaluatie-uitkomsten 9. Bijdrage aan sterkere, zelfredzame gemeenschappen Door deze geïntegreerde aanpak krijgen gemeenschappen meer controle over hun leefomgeving, kunnen zij sneller en effectiever reageren op crises, en worden sociale banden versterkt. Het beleid stimuleert lokale innovatie, duurzaamheid en inclusie, waardoor regio’s in heel Nederland veerkrachtiger en zelfredzamer worden. Conclusie Dit beleidsvoorstel biedt een uitgebreide strategie om de veerkracht van Nederlandse gemeenschappen te versterken, gericht op integrale klimaatadaptatie, economische stabiliteit en sociale samenhang. Door samenwerking, passende regelgeving en gerichte investeringen wordt een duurzame en weerbare toekomst gerealiseerd voor alle regio’s in Nederland.

Zeker, hier is een uitgebreid beleidsvoorstel voor het versterken van de veerkracht van lokale gemeenschappen in klimaatadaptatie in Nederland. --- ### **Beleidsvoorstel: Versterken Lokale Veerkracht voor Klimaatadaptatie in Nederland** #### **1. Inleiding en Probleemstelling** Nederland staat voor significante uitdagingen door klimaatverandering, waaronder zeespiegelstijging, wateroverlast, hittestress, droogte en verzilting. Deze veranderingen brengen economische schokken (bijv. schade aan landbouw en infrastructuur), sociale uitdagingen (bijv. gezondheidsrisico's en ongelijkheid) en ecologische stress met zich mee. Traditionele top-down benaderingen zijn onvoldoende om deze complexe problemen het hoofd te bieden. Dit voorstel beoogt een **gedecentraliseerde, gemeenschapsgerichte aanpak** te implementeren die lokale veerkracht versterkt via integrale maatregelen, wetgeving, samenwerking en financiering. #### **2. Visie en Doelstellingen** **Visie:** Nederland bestaat in 2040 uit veerkrachtige, zelfredzame gemeenschappen die proactief en adaptief omgaan met klimaatverandering, economische schokken en sociale veranderingen, waarbij regionale diversiteit wordt gerespecteerd. **Meetbare doelstellingen (te behalen vóór 2040):** - **Klimaatadaptatie:** 100% van de gemeenten heeft een uitvoeringsplan klimaatadaptatie met concrete projecten (bijv. vergroening, waterberging). - **Economische veerkracht:** 50% reductie in economische verliezen door klimaatgerelateerde schokken in kwetsbare sectoren (landbouw, toerisme). - **Sociale cohesie:** 30% toename in burgerparticipatie bij lokale duurzame initiatieven (gemeten via enquêtes en registraties). - **Zelfredzaamheid:** 25% van de lokale energiebehoefte wordt decentraal opgewekt door gemeenschapscoöperaties. - **Gezondheid:** 20% reductie in sterfte en ziektelast door hittestress in stedelijke gebieden. #### **3. Concrete Maatregelen per Uitdaging** **A. Economische Schokken:** 1. **Diversificatiefondsen voor regio's:** Stimuleringsfondsen voor gebieden die afhankelijk zijn van één sector (bijv. landbouw in de Veenkoloniën, toerisme in de kustgebieden) om over te schakelen op klimaatbestendige alternatieven zoals aquaponics, duurzaam toerisme of zilte teelt. 2. **Klimaatadaptatie-leningen voor MKB:** Garantstellingsregeling voor het MKB om investeringen in waterveiligheid, energie-efficiëntie en circulaire bedrijfsvoering te financieren. 3. **Regionale voedselstrategieën:** Stimuleren van korte ketens en stadslandbouw om afhankelijkheid van internationale toeleveringsketens te verminderen. **B. Klimaatverandering:** 1. **Waterrobuuste inrichting:** - **Stedelijk:** Verplichte infiltratie-voorzieningen (bijv. groene daken, waterpasserende verharding) bij nieuwbouw en renovaties. - **Landelijk:** Herstel van beekdalen en aanleg van klimaatbuffers (bijv. in de Gelderse Vallei) voor natuurlijke waterberging. 2. **Hittebestendigheid:** Aanleg van "koeltecorridors" met groen en water in steden (bijv. Rotterdam, Utrecht), verplichte schaduwvoorzieningen bij openbare gebouwen. 3. **Energietransitie op gemeenschapsniveau:** Ondersteuning van energiecoöperaties voor lokale opwekking (zonneparken, windmolens) met winstdeling. **C. Sociale Uitdagingen:** 1. **Klimaatbuddy-systemen:** Opleiden van vrijwilligers om kwetsbare groepen (ouderen, chronisch zieken) te ondersteunen tijdens hittegolven of overstromingen. 2. **Participatieve budgetten:** Gemeenten reserveren 5% van hun klimaatbudget voor burgerinitiatieven (bijv. gezamenlijke tuinen, wateropvang). 3. **Klimaateducatie in curricula:** Integratie van klimaatadaptatie in onderwijs, van basischool tot beroepsonderwijs, gekoppeld aan praktijkprojecten. #### **4. Benodigde Wet- en Regelgeving** 1. **Wet Versterking Lokale Veerkracht:** - Verplicht gemeenten om een **Lokaal Veerkrachtplan** op te stellen, gebaseerd op stresstesten en risicodialogen. - Introduceert een **"klimaattoets"** voor ruimtelijke plannen en grote investeringen. 2. **Omgevingswet aanpassingen:** - Maakt groen-blauwe dooradering (natuur en water) een verplicht onderdeel van omgevingsvisies. - Vereenvoudigt vergunningen voor gemeenschapsinitiatieven op het gebied van energie en waterbeheer. 3. **Crisis- en Herstelwet uitbreiding:** Creëert experimenteerruimte voor innovatieve klimaatadaptatieprojecten in kwetsbare regio's (bijv. Waddenzee, Zuid-Limburg). #### **5. Betrokken Stakeholders en Hun Rol** - **Rijk:** Financiering, kaderstellende wetgeving, landelijke coördinatie (o.a. Ministerie van IenW, BZK). - **Provincies:** Regionale afstemming, uitvoering van grote water- en natuurprojecten, toezicht op gemeentelijke plannen. - **Gemeenten:** Regie op lokaal veerkrachtbeleid, faciliteren van burgerparticipatie, uitvoering projecten. - **Waterschappen:** Technische expertise waterbeheer, realisatie wateropgaven. - **Burger- en Bewonersgroepen:** Initiatiefnemers, deelnemers aan participatietrajecten, eigenaarschap. - **Onderwijs- en Kennisinstellingen:** Ontwikkeling tools, monitoring, onderzoek (bijv. Deltares, WUR, TU's). - **Bedrijfsleven:** Investeringen, innovatie, MKB-aanpak (bijv. via VNO-NCW, MKB-Nederland). - **Maatschappelijke Organisaties:** Verbinding met kwetsbare groepen (bijv. Rode Kruis, Natuurmonumenten). #### **6. Implementatiestappen (2025-2040)** 1. **Fase 1: Voorbereiding (2025-2027):** - Ontwikkeling wetgeving en financieringskaders. - Landelijke campagne voor bewustwording. - Opleiden van **Klimaatregisseurs** in elke gemeente. 2. **Fase 2: Uitrol (2028-2035):** - Gemeenten ontwikkelen en implementeren Lokaal Veerkrachtplan. - Opstarten regionale fondsen en ondersteuningsprogramma's. - Uitvoering eerste golf concrete projecten (bijv. vergroening, waterberging). 3. **Fase 3: Consolidatie en Schaling (2036-2040):** - Evaluatie en bijsturing op basis van monitoring. - Succesvolle projecten opschalen naar andere regio's. - Borging in routinebeleid en beheer. #### **7. Financieringsmechanismen** 1. **Rijksmiddelen:** - **Fonds Lokale Veerkracht:** Structureel budget van €500 miljoen/jaar, verdeeld via prestatielabels voor gemeenten. - **Revolutionair Investeringsfonds:** Garantstellingen voor grote, innovatieve projecten. 2. **Regionale en Lokale Middelen:** - **Gemeentefonds:** Koppeling van middelen aan veerkrachtprestaties. - **Grondbedrijven:** Inkomsten uit gebiedsontwikkeling investeren in klimaatadaptatie. 3. **Private en Europese Middelen:** - **Green Bonds** voor gemeentelijke projecten. - **EFRO** en **Life-programma's** voor grensoverschrijdende projecten. 4. **Gemeenschapsfinanciering:** - **Crowdfunding** met fiscale stimulans. - **Energiecoöperaties** met winstuitkering. #### **8. Monitoring en Evaluatie** 1. **Kader:** Gebruik van de **DPSEEA-methode** (Drivers-Pressures-State-Exposure-Effect-Actions) voor integrale monitoring. 2. **Indicatoren:** - **Fysiek:** Percentage groenblauwe dooradering, waterbergend vermogen, temperatuurreductie. - **Economisch:** Schadebedragen klimaatgerelateerde incidenten, aantal klimaatadaptieve bedrijven. - **Sociaal:** Participatiegraad in initiatieven, ervaren veerkracht (via jaarlijkse **Veerkrachtmonitor**). 3. **Evaluatiecyclus:** - **Jaarlijks:** Voortgangsrapportages door gemeenten. - **4-jaarlijks:** Onafhankelijke evaluatie door Planbureau voor de Leefomgeving. - **Bijsturing:** Flexibele allocatie van middelen op basis van resultaten. #### **9. Bijdrage aan Zelfredzame Gemeenschappen** Dit beleid draagt bij aan sterkere, meer zelfredzame gemeenschappen door: - **Eigenaarschap:** Burgers en bedrijven zijn actief betrokken bij planning en uitvoering. - **Lokale Kennis:** Maatwerk per regio (bijv. waterveiligheid in het rivierengebied, zoetwaterbeschikbaarheid in het westen). - **Sociale Netwerken:** Versterking van onderling vertrouwen en samenwerking via gezamenlijke projecten. - **Economische Diversificatie:** Minder afhankelijkheid van externe schokken. - **Toekomstbestendigheid:** Gemeenschappen zijn beter voorbereid op onverwachte gebeurtenissen. --- Dit voorstel biedt een robuust kader voor het versterken van lokale veerkracht, met concrete handvatten voor uitvoering. Door in te zetten op decentralisatie, samenwerking en innovatie kan Nederland een internationale voortrekkersrol blijven vervullen in klimaatadaptatie.