Beleidsvoorstel: Versterking van de Veerkracht van Kritieke Energie-infrastructuur in Nederland Inleiding De energievoorziening vormt de ruggengraat van de Nederlandse samenleving en economie. Door toenemende bedreigingen zoals cyberaanvallen, natuurrampen en andere crises is het noodzakelijk om de veerkracht van onze kritieke energie-infrastructuur te versterken. Dit beleidsvoorstel beschrijft concrete maatregelen, wet- en regelgeving, betrokken stakeholders, implementatiestappen, monitoring- en evaluatiemechanismen, financieringsmodellen en de bijdrage aan de continuïteit en nationale veiligheid. 1. Doelstellingen - Verhogen van de weerbaarheid tegen cyberaanvallen, natuurrampen en technologische storingen. - Waarborgen van de continuïteit van energievoorziening. - Faciliteren van een veerkrachtige en adaptieve infrastructuur. - Bevorderen van samenwerking tussen publieke en private sector. 2. Concrete maatregelen a. Cyberveiligheid - Implementatie van uitgebreide cybersecurity-standaarden voor energiebedrijven. - Regelmatige risicobeoordelingen en penetratietests. - Opleiding en bewustwordingsprogramma’s voor personeel. - Opzetten van een nationaal Cyber Incident Response Team (CIRT) specifiek voor energie. b. Natuurrampen en technologische incidenten - Ontwikkelen van gedetailleerde rampenplannen en continuïteitsstrategieën. - Versterking van fysieke infrastructuur (bijvoorbeeld flood barriers, seismische versterkingen). - Diversificatie van energiebronnen en -netwerken om afhankelijkheid te verminderen. - Implementatie van slimme netwerken en automatisering voor snellere respons. c. Technologie en innovatie - Investeren in onderzoek naar veerkrachtige en duurzame energie-infrastructuur. - Stimuleringsmaatregelen voor innovatie in robuuste en flexibele technologieën. 3. Wet- en regelgeving - Aanpassing van de Elektriciteitswet en de Gaswet om eisen aan cyberveiligheid en fysieke robuustheid expliciet te maken. - Verplichting tot het opstellen en actualiseren van risicobeoordelingen en rampenplannen. - Versterking van toezicht en handhaving door Autoriteit Consument & Markt (ACM) en het Nationaal Cyber Security Centrum. 4. Betrokken stakeholders - Ministerie van Economische Zaken en Klimaat - Netbeheerder(s) en energiebedrijven - Onderzoeksinstellingen en universiteiten - Overheidsinstanties zoals het NCSC en het Rijkwaterstaat - Lokale overheden en rampenbestrijdingsdiensten - Verzekeraars en financiers 5. Implementatiestappen a. Korte termijn (0-2 jaar) - Formuleren van nationale normenkaders. - Opzetten van het CIRT voor energie. - Start monitoring- en risicobeoordelingsprogramma’s. b. Middellange termijn (2-5 jaar) - Implementatie van fysieke versterkingen en slimme netwerken. - Versterken van wet- en regelgeving. - Organiseren van trainingen, simulaties en oefeningen. c. Lange termijn (5+ jaar) - Evaluatie en bijstelling van maatregelen. - Bevorderen van een cultuur van continue verbetering en innovatie. 6. Monitoring en evaluatie - Vaststellen van KPI’s zoals responsetijden, incidentenreductie en infrastructuurveiligheid. - Jaarlijkse rapportages door betrokken partijen. - Periodieke onafhankelijke audits en evaluaties. - Gebruik van real-time dashboards voor incidentenmonitoring. 7. Financieringsmodellen - Publiek-private samenwerkingen en risicokapitaal. - Toekenning van nationale en Europese subsidies voor onderzoek en innovatie. - Verplichte investeringen voor energiebedrijven in beveiliging en versterking. - Investeringsfondsen specifiek gericht op veerkracht en duurzaamheid. 8. Bijdrage aan continuïteit en veiligheid Door het versterken van de fysieke en digitale weerbaarheid wordt de kans op grootschalige uitvallen verminderd. Een veerkrachtige infrastructuur zorgt voor snelle incidentenrespons en minimale onderbrekingen, wat cruciaal is voor de continuïteit van essentiële diensten. Daarnaast draagt het beleid bij aan de nationale veiligheid door het beschermen van kritieke infrastructuur tegen binnen- en buitenlandse bedreigingen, en door het bevorderen van een adaptieve en toekomstbestendige energievoorziening. Conclusie Een gecoördineerde en integrale aanpak, gebaseerd op concrete maatregelen, regelgeving en samenwerking, is essentieel om de veerkracht van de Nederlandse energie-infrastructuur te vergroten. Door investeren in technologie, regelgeving, en stakeholderbetrokkenheid kunnen we de energievoorziening veilig, betrouwbaar en duurzaam houden, ook onder de meest uitdagende omstandigheden.

Zeker, hierbij een uitgebreid beleidsvoorstel voor het versterken van de veerkracht van de kritieke infrastructuur in de Nederlandse energievoorziening. --- ### **Beleidsvoorstel: Versterking Veerkracht Kritieke Infrastructuur Energievoorziening Nederland** **1. Inleiding en Probleemstelling** De Nederlandse energievoorziening vormt de ruggengraat van onze economie en samenleving. Deze infrastructuur – bestaande uit elektriciteitsnetten, gasnetwerken, olieraffinaderijen, energiecentrales en toenemend digitale besturingssystemen (ICS/SCADA) – staat bloot aan een groeiend aantal bedreigingen. Deze omvatten geavanceerde cyberaanvallen (staatsactor of crimineel), natuurrampen (zoals overstromingen of extreme weersomstandigheden), fysieke sabotage en technologische verstoringen. Een langdurige uitval kan maatschappelijke ontwrichting, economische schade en een bedreiging voor de nationale veiligheid tot gevolg hebben. Dit voorstel beoogt een proactief en veerkrachtig systeem te creëren dat dergelijke schokken kan opvangen en essentiële diensten snel kan herstellen. **2. Concrete Maatregelen voor Weerbaarheidsvergroting** **A. Tegen Cyberaanvallen:** * **Verplichte Zero-Trust Architectuur:** Implementatie van een "never trust, always verify" benadering voor alle operationele technologie (OT) netwerken, met strikte toegangscontroles en microsegmentatie. * **Verbeterde Threat Intelligence & Sharing:** Oprichting van een sectorbreed, gecentraliseerd Cyber Security Operation Center (CSOC) voor de energiesector, gefaciliteerd door het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC). Verplichte, anonieme melding van incidenten en indicatoren van compromittering (IoC's). * **Regelmatige "Red Team" Oefeningen:** Jaarlijkse, onafhankelijke penetratietesten en simulaties van grootschalige cyberaanvallen op kritieke assets, geleid door het Digital Trust Center (DTC) en Defensie. * **Verplichte Cyberveiligheidscertificering:** Op basis van de Europese NIS2-richtlijn: verplichte certificering voor alle kritieke aanbieders volgens strikte normen (bijv. IEC 62443 voor OT). **B. Tegen Natuurrampen en Fysieke Bedreigingen:** * **Risicogeografische Analyse en "Hardening":** Uitvoeren van gedetailleerde risicoanalyses voor overstromingen, aardbevingen (in het noorden) en extreme weersomstandigheden. Kritieke componenten (zoals substations, controlecentra) dienen te worden verhoogd, versterkt of verplaatst uit hoog-risicogebieden. * **Diversificatie en Decentralisatie:** Versneld faciliteren van lokale, decentrale energieopwekking (zon, wind, WKK) met microgrid-capaciteiten. Dit zorgt voor energie-autonomie in regio's bij uitval van het hoofdnet. * **Robuuste Back-up Voorzieningen:** Verplichting voor netbeheerders en grote productieparken om voor kritieke infrastructuur minimaal 72 uur onafhankelijke stroomvoorziening (bijv. via generators) te garanderen. * **Vegetatiebeheer en Preventie:** Uitbreiding van verplichte zones voor vegetatiebeheer rond hoogspanningslijnen om stroomuitval door vallende bomen te voorkomen. **C. Algemene Veerkrachtmaatregelen:** * **Supply Chain Due Diligence:** Verplichte risico-analyse van toeleveringsketens voor kritieke componenten (zoals transformatoren, ICS-hardware) om afhankelijkheid van single points of failure te verminderen. * **Crisiscommunicatie Protocol:** Ontwikkeling van een eenduidig, multi-channel crisiscommunicatieprotocol om overheid, bedrijven en burgers snel en accuraat te informeren tijdens een incident. **3. Benodigde Wet- en Regelgeving** * **Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en Gaswet:** Opnemen van expliciete veerkracht- en weerbaarheidseisen, gebaseerd op de NIS2-richtlijn, met duidelijke sancties bij non-compliance. * **Invoering van een "Wet Veerkracht Kritieke Infrastructuur":** Een kaderwet die sectoren (waaronder energie) verplicht tot: * Uitvoeren van verplichte risicoanalyses om de 3 jaar. * Ontwikkelen, oefenen en updaten van een bedrijfscontinuïteitsplan (BCP). * Aanleggen van strategische reserves voor kritieke onderdelen. * **Aanscherping van de Waterwet:** Integreren van eisen voor de bescherming van kritieke infrastructuur in het waterveiligheidsbeleid (o.a. dijkversterkingen). **4. Betrokken Stakeholders** * **Overheid:** Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK, regievoerder), Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV, nationale veiligheid), Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), NCSC, DTC, toezichthouders (ACM, Autoriteit Nucleaire Veiligheid). * **Private Sector:** Netbeheerders (Tennet, regionale netbeheerders), energieproducenten, distributiebedrijven, brancheorganisaties (Energie-Nederland, Netbeheer Nederland), technologieleveranciers en cybersecuritybedrijven. * **Onderzoek & Onderwijs:** TNO, Universiteiten (TU Delft, Twente), Hogescholen voor kennisontwikkeling en opleiding. * **Maatschappelijke Organisaties:** Veiligheidsregio's, omgevingsdiensten. **5. Implementatiestappen (Meerjarenplan)** * **Fase 1: Voorbereiding (Jaar 1):** * Opstellen en aannemen van de voorgestelde wetgeving. * Oprichten van een programmadirectoraat bij EZK. * Uitvoeren van een nulmeting en prioriteren van de meest kwetsbare assets. * **Fase 2: Uitrol Core Maatregelen (Jaren 2-4):** * Verplichte risicoanalyses en BCP's voor alle aangewezen entiteiten. * Start verplichte cyberveiligheidscertificering. * Investeringen in fysieke "hardening" en back-upvoorzieningen. * Oprichting en inbedding van het sectorale CSOC. * **Fase 3: Consolidatie en Optimalisatie (Jaren 5+):** * Volledige implementatie van Zero-Trust architecturen. * Uitvoeren van grootschalige, multi-sectorale crisisoefeningen. * Continue evaluatie en bijstelling van normen op basis van nieuwe dreigingen. **6. Monitoring- en Evaluatiemechanismen** * **Kwantitatieve Indicatoren:** Meten van de "Mean Time To Recovery" (MTTR) na incidenten, aantal succesvol afgeslagen cyberaanvallen, dekking van back-upvoorzieningen, investeringsniveau in veerkracht. * **Kwalitatieve Beoordeling:** Jaarlijkse audits door de ACM en het NCSC op basis van vastgestelde veerkrachtnormen. * **Onafhankelijke Toetsing:** Een onafhankelijke commissie (bijv. de Onderraad voor Veiligheid) evalueert elke 3 jaar de effectiviteit van het gehele beleid. * **Lessons Learned Proces:** Verplichte, gedeelde evaluatie na elk significant incident om het beleid direct aan te scherpen. **7. Financieringsmodellen** * **Publiek-Private Samenwerking (PPS):** Een meerderheid van de investeringen komt vanuit de private sector (netbeheerders, energiebedrijven), als onderdeel van hun maatschappelijke en wettelijke verantwoordelijkheid. * **Rijksbijdrage voor Nationale Veiligheid:** Een specifiek fonds voor maatregelen die het directe commerciële belang overstijgen maar essentieel zijn voor de nationale veiligheid (bijv. het "hardenen" van een zeer kostbare, kritieke asset). * **Fiscale Stimulering:** Versnelde afschrijving (Vamil, MIA) voor investeringen in veerkrachttechnologieën. * **Europees Fonds:** Aanspraak maken op Europese fondsen zoals het Connecting Europe Facility en het EU Cyber Solidarity Fund. **8. Bijdrage aan Continuïteit en Nationale Veiligheid** Dit beleid draagt direct bij aan: * **Continuïteit van Essentiële Diensten:** Zorgen dat huishoudens, ziekenhuizen, datacenters en de industrie kunnen blijven functioneren, zelfs tijdens en na een grote disruptie. * **Nationale Veiligheid:** Het verminderen van de aantrekkelijkheid van de Nederlandse energie-infrastructuur als doelwit voor statelijke actoren en terroristen. Een veerkrachtig energiesysteem is een fundamenteel onderdeel van de totale defensiestrategie. * **Economische Stabiliteit:** Het voorkomen van catastrofale economische schade door langdurige stroomuitval, waardoor het vestigingsklimaat en de internationale concurrentiepositie worden beschermd. * **Maatschappelijk Vertrouwen:** Burgers en bedrijven hebben er vertrouwen in dat de overheid en de energiesector voorbereid zijn op crises, wat de sociale cohesie en stabiliteit versterkt. --- Dit voorstel schetst een routekaart naar een toekomstbestendige, robuuste en veerkrachtige energievoorziening voor Nederland, die bestand is tegen de uitdagingen van de 21e eeuw.