Les: Klimaatverandering – Begrip, Oorzaken en Gevolgen Inleiding Welkom bij deze les over klimaatverandering. Vandaag gaan we begrijpen wat klimaatverandering is, waarom het gebeurt, welke gevolgen het heeft voor onze planeet en wat we kunnen doen om het te stoppen of te vertragen. Het is een belangrijk onderwerp omdat het onze toekomst en die van alle levende wezens op aarde beïnvloedt. Wat is klimaatverandering? Klimaatverandering verwijst naar langdurige veranderingen in het gemiddelde weerpatroon op aarde. Dit betekent dat de temperaturen, neerslag, windpatronen en andere klimaatkenmerken over een lange periode veranderen. Soms zijn deze veranderingen natuurlijk, maar de recente snelle veranderingen worden vooral veroorzaakt door menselijke activiteiten. Belangrijke feiten: - De gemiddelde temperatuur op aarde is sinds de industriële revolutie (ca. 1750) met ongeveer 1,2 graden Celsius gestegen. - De concentratie van broeikasgassen zoals CO₂ (koolstofdioxide), methaan en lachgas in de atmosfeer is sinds 1850 sterk toegenomen. - Door de opwarming smelten gletsjers en ijskappen, waardoor de zeespiegel stijgt. - Extreme weersomstandigheden zoals hevige regenbuien, droogte, orkanen en hittegolven worden vaker en intenser. Oorzaken van klimaatverandering: 1. Menselijke activiteiten: - Verbranding van fossiele brandstoffen zoals steenkool, olie en gas voor energie, vervoer en industrie. - Ontbossing, waarbij bossen worden gekapt, waardoor minder CO₂ wordt opgenomen door bomen. - Landgebruik en landbouw, die ook bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen. 2. Natuurlijke factoren (minder invloed op de recente snelle veranderingen): - Vulkanische uitbarstingen - Variaties in de zonneactiviteit Praktische voorbeelden: - Autogebruik en vliegreizen zorgen voor veel CO₂-uitstoot. - Het kappen van grote delen van het Amazone-regenwoud vermindert de natuurlijke opname van CO₂. - Bij de productie van elektriciteit in kolencentrales komt veel CO₂ vrij. Gevolgen van klimaatverandering: - Stijging van de zeespiegel, wat leidt tot overstromingen in laaggelegen gebieden zoals Nederland, Bangladesh en de Malediven. - Verlies van biodiversiteit doordat dieren en planten zich niet snel genoeg aanpassen aan de veranderende omstandigheden. - Toename van extreme weersomstandigheden, zoals orkanen, hittegolven en hevige regenval. - Problemen met de beschikbaarheid van schoon water en voedsel. - Economische kosten door schade aan infrastructuur en landbouw. Wat kunnen we doen? - Energie besparen: gebruik zuinige apparaten, zet apparaten uit als je ze niet gebruikt. - Overstappen op duurzame energiebronnen zoals wind, zon en waterkracht. - Minder vlees eten en meer plantaardig voedsel consumeren. - Gebruik maken van openbaar vervoer, fietsen of lopen in plaats van de auto. - Bosaanplanting en behoud van natuurlijke gebieden. - Bewustwording en onderwijs over klimaatverandering om meer mensen te laten handelen. Conclusie Klimaatverandering is een grote uitdaging waarmee onze planeet wordt geconfronteerd. Het wordt vooral veroorzaakt door menselijke activiteiten die leiden tot hogere broeikasgasemissies. De gevolgen kunnen ernstig zijn voor het milieu, de economie en de samenleving. Maar door bewuste keuzes en gezamenlijke inspanningen kunnen we de opwarming beperken en een duurzamere toekomst creëren. Vragen voor de klas: - Wat zijn enkele voorbeelden van menselijke activiteiten die bijdragen aan klimaatverandering? - Hoe merk je dat klimaatverandering plaatsvindt in jouw omgeving? - Wat kun jij zelf doen om bij te dragen aan het verminderen van klimaatverandering? Opdracht: Maak een poster of presentatie waarin je laat zien hoe jij thuis en op school milieuvriendelijk kunt handelen en zo bijdraagt aan het bestrijden van klimaatverandering. Einde van de les. Bedankt voor jullie aandacht!

### Les: Klimaatverandering - Een Uitgebreide Uitleg --- #### **Inleiding** Klimaatverandering is een van de belangrijkste mondiale uitdagingen van onze tijd. Het verwijst naar langdurige veranderingen in temperatuur, neerslagpatronen en andere weersomstandigheden op aarde. In deze les leer je wat klimaatverandering is, wat de oorzaken en gevolgen zijn, en hoe we ermee om kunnen gaan. --- ### **1. Wat is Klimaatverandering?** Klimaatverandering is de structurele verandering van het gemiddelde weer op aarde over een lange periode (tientallen tot miljoenen jaren). Het wordt vaak verward met "weer", maar er is een belangrijk verschil: - **Weer**: De dagelijkse veranderingen in temperatuur, neerslag en wind. - **Klimaat**: Het gemiddelde weer over een langere periode (bijvoorbeeld 30 jaar) in een specifieke regio. Het klimaat op aarde is altijd veranderd, maar de huidige veranderingen zijn uitzonderlijk snel en grotendeels veroorzaakt door menselijke activiteiten. --- ### **2. Oorzaken van Klimaatverandering** Klimaatverandering wordt voornamelijk veroorzaakt door: 1. **Broeikaseffect**: - Natuurlijke broeikaseffect: Gassen zoals CO₂ (koolstofdioxide), methaan (CH₄) en waterdamp houden warmte vast in de atmosfeer, waardoor leven op aarde mogelijk is. - Versterkt broeikaseffect: Menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen (olie, gas, kolen), zorgen voor een extra uitstoot van broeikasgassen. Hierdoor warmt de aarde sneller op. 2. **Ontbossing**: - Bomen absorberen CO₂. Wanneer bossen worden gekapt, verdwijnt deze natuurlijke "opslag" van CO₂, en komt er extra CO₂ vrij. 3. **Landbouw en veeteelt**: - Runderen produceren methaan, een krachtig broeikasgas. Ook kunstmest stikstofoxide (N₂O) vrij, wat bijdraagt aan opwarming. 4. **Industriële processen**: - Fabrieken en energiecentrales stoten grote hoeveelheden broeikasgassen uit. --- ### **3. Belangrijke Feiten over Klimaatverandering** - **Temperatuurstijging**: De gemiddelde temperatuur op aarde is sinds de industriële revolutie (rond 1850) met ongeveer **1,2°C** gestegen. - **CO₂-concentratie**: De concentratie CO₂ in de atmosfeer is hoger dan ooit in de afgelopen 800.000 jaar. - **Smeltend ijs**: Groenland en Antarctica verliezen ijs, wat bijdraagt aan een stijging van de zeespiegel. - **Extreem weer**: Hittegolven, overstromingen en droogtes komen vaker voor als gevolg van klimaatverandering. --- ### **4. Gevolgen van Klimaatverandering** De gevolgen zijn wereldwijd merkbaar: 1. **Stijgende zeespiegel**: - Smeltend landijs en uitzettend zeewater (door opwarming) leiden tot een stijgende zeespiegel. Dit bedreigt kustgebieden en eilanden. - *Voorbeeld*: Laaggelegen landen zoals Nederland en Bangladesh lopen risico op overstromingen. 2. **Extreme weersomstandigheden**: - Orkanen, bosbranden en overstromingen worden intenser. - *Voorbeeld*: De overstromingen in Limburg (2021) tonen aan hoe kwetsbaar we zijn voor extreme neerslag. 3. **Biodiversiteit**: - Dieren en planten kunnen zich niet altijd snel genoeg aanpassen. Sommige soorten, zoals koraalriffen en ijsberen, worden met uitsterven bedreigd. 4. **Gezondheid**: - Hittegolven kunnen leiden tot uitdroging en hittestress. Ook verspreiden ziekten zoals malaria zich naar nieuwe gebieden. 5. **Landbouw en voedselzekerheid**: - Droogte en onvoorspelbare regenval kunnen oogsten vernietigen, wat leidt tot voedseltekorten. --- ### **5. Oplossingen en Hoe Jij Kunt Helpen** Klimaatverandering aanpakken vereist actie op alle niveaus: 1. **Energietransitie**: - Overschakelen van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie, zoals zonne-energie, windenergie en waterkracht. - *Voorbeeld*: In Nederland worden windmolenparken op zee gebouwd om groene stroom op te wekken. 2. **Energiebesparing**: - Minder energie verbruiken door isolatie, zuinige apparaten en bewust gedrag. - *Voorbeeld*: De thermostaat een graad lager zetten bespaart energie en vermindert CO₂-uitstoot. 3. **Duurzame landbouw**: - Minder vlees eten, voedselverspilling tegengaan en biologische landbouw stimuleren. 4. **Herbebossing**: - Bomen planten om CO₂ op te slaan en ecosystemen te herstellen. 5. **Individuele acties**: - Fietsen of openbaar vervoer gebruiken in plaats van de auto. - Korter douchen en minder plastic gebruiken. - Kiezen voor duurzame producten. --- ### **6. Praktische Opdracht: Jouw Ecologische Voetafdruk** Bereken je ecologische voetafdruk via een online tool (bijvoorbeeld van het Wereld Natuur Fonds). Bespreek met klasgenoten: - Wat is je voetafdruk? - Welke veranderingen kun je doorvoeren om deze te verkleinen? --- ### **7. Samenvatting** - Klimaatverandering wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten, met name de uitstoot van broeikasgassen. - De gevolgen zijn wereldwijd merkbaar, zoals stijgende zeespiegels, extreem weer en verlies van biodiversiteit. - Oplossingen liggen in duurzame energie, energiebesparing en bewuste keuzes in ons dagelijks leven. --- ### **8. Quizvragen (Ter Controle)** 1. Wat is het verschil tussen weer en klimaat? 2. Noem drie menselijke activiteiten die bijdragen aan klimaatverandering. 3. Welk effect heeft klimaatverandering op de zeespiegel? 4. Hoe kun jij bijdragen aan het verminderen van klimaatverandering? --- ### **Slotwoord** Klimaatverandering is een complex maar cruciaal onderwerp. Door te begrijpen wat het is, welke gevolgen het heeft en hoe we het kunnen aanpakken, kunnen we samen werken aan een duurzame toekomst. Iedereen, van individu tot overheid, heeft een rol te spelen.