Natuurlijk! Hier is een uitgebreide strategie om de veiligheid en compliance van je low-code/no-code projecten te waarborgen: Beveiligingsmaatregelen Gegevensbescherming: - Gevoelige gegevens minimaliseren en only verzamelen wat strikt noodzakelijk is. - Versleuteling toepassen voor gegevens in rust en tijdens transmissie (bijvoorbeeld TLS voor dataverkeer, AES voor opslag). - Anonimiseren of pseudonimiseren van gevoelige gegevens waar mogelijk. - Regelmatige back-ups maken en deze veilig opslaan. - Beveiligingsupdates en patches tijdig toepassen op gebruikte platforms en tools. Toegangscontrole: - Implementeren van een role-based access control (RBAC) systeem om rechten te beperken op basis van rollen en verantwoordelijkheden. - Sterke authenticatie methoden gebruiken, zoals multi-factor authenticatie (MFA). - Regelmatig wachtwoorden en toegangsrechten herzien en aanpassen. - Logging en monitoring van toegangsactiviteiten om verdachte activiteiten snel te detecteren. Compliance standaarden AVG (GDPR): - Transparantie bieden over welke gegevens je verzamelt, waarom, en hoe ze worden gebruikt. - Toestemming verkrijgen voor het verwerken van persoonsgegevens, en deze toestemming kunnen bewijzen. - Rechten van betrokkenen respecteren, zoals inzage, correctie, en verwijdering van gegevens. - Data Protection Impact Assessments (DPIA) uitvoeren bij nieuwe projecten of dataverwerkingen met hoog risico. - Dataoverdracht naar derde partijen goed regelen en contractueel vastleggen. ISO 27001: - Een Information Security Management System (ISMS) opzetten en onderhouden. - Risicoanalyses uitvoeren om bedreigingen en kwetsbaarheden te identificeren. - Beleidslijnen en procedures voor informatiebeveiliging vastleggen. - Regelmatige interne en externe audits uitvoeren. - Bewustwording en training van medewerkers over beveiligingsmaatregelen. Tools en best practices Tools: - Identity & Access Management (IAM) systemen zoals Azure AD, Okta. - Versleutelingstools en VPN’s voor veilige communicatie. - Security Information and Event Management (SIEM) systemen voor monitoring. - Data loss prevention (DLP) oplossingen. - Compliance management tools zoals OneTrust of TrustArc. Best practices: - Gebruik maken van secure development lifecycle (SDLC) principes, ook bij low-code/no-code. - Regelmatig beveiligings- en compliance-audits uitvoeren. - Documentatie en beleid up-to-date houden. - Betrokkenheid van security experts en compliance officers. - Continue training en bewustwording van alle teamleden over beveiliging en privacy. Door deze maatregelen en best practices te volgen, minimaliseer je risico’s en zorg je dat je low-code/no-code projecten veilig en compliant zijn volgens relevante standaarden.

Absoluut. Hier is een uitgebreide strategie voor het waarborgen van veiligheid en compliance binnen uw low-code/no-code (LCNC) projecten, opgesplitst in de gevraagde onderdelen. --- ### **Overkoepelende Strategie: Het "Shared Responsibility Model"** Bij LCNC-platforms (zoals Microsoft Power Platform, Mendix, OutSystems, Airtable) is de security verantwoordelijkheid gedeeld: * **Jij bent verantwoordelijk** voor de beveiliging *binnen* de platformomgeving: jouw apps, gegevens, logica en toegangsrechten. * **De platformleverancier is verantwoordelijk** voor de beveiliging *van* de platformomgeving: de infrastructuur, netwerken en fysieke beveiliging van hun datacenters. Jouw strategie moet zich richten op jouw deel van deze verantwoordelijkheid. --- ### **Deel 1: Essentiële Beveiligingsmaatregelen** #### **A. Gegevensbescherming (Data Protection)** 1. **Classificatie en Inventarisatie:** * **Stap 1:** Identificeer en classificeer alle data die je verwerkt. Welke data is publiek, intern, vertrouwelijk, of zeer gevoelig (bijv. persoonsgegevens)? * **Stap 2:** Houd een register bij van alle apps en automatiseringen (bijv. Power Automate flows) en welke data ze verwerken. Dit is tevens een AVG-vereiste. 2. **Versleuteling (Encryptie):** * **Data in Rust (At Rest):** Zorg ervoor dat je platformleverancier encryptie biedt voor data die in databases is opgeslagen. Dit is meestal standaard ingeschakeld (bijv. in Power Platform, Salesforce). * **Data onderweg (In Transit):** Gebruik altijd HTTPS/SSL-verbindingen voor alle externe gegevensuitwisselingen. Controleer dit bij connectoren naar externe services. 3. **Data-Integriteit en -Minimalisatie:** * **Bewaar alleen wat nodig is:** Verzamel en bewaar nooit meer gegevens dan strikt noodzakelijk is voor het doel van de app. * **Valideer invoer:** Gebruik ingebouwde validatieregels in je LCNC-tools om ongeldige of kwaadaardige data-invoer te blokkeren (bijv. om SQL-injectie via formulieren te voorkomen). #### **B. Toegangscontrole (Access Control)** 1. **Principe van Minimale Privilege:** * Geef gebruikers *nooit* meer rechten dan ze nodig hebben om hun taak uit te voeren. Iemand die alleen gegevens hoeft in te zien, heeft geen bewerk- of verwijderrechten nodig. * Maak gebruik van fijnmazige rollen en machtigingen binnen het platform. 2. **Gebruik van Groepen en Omgevingsbeveiliging:** * Beheer toegang via groepen (bijv. Azure AD-groepen of Microsoft 365-groepen) in plaats van individuele gebruikers. Dit maakt beheer eenvoudiger en minder foutgevoelig. * **Gebruik omgevingen (Environments):** Structureer je werk in aparte omgevingen (Ontwikkeling, Test, Acceptatie, Productie). Beperk de toegang tot de productie-omgeving streng. * **Scheiding van taken (SoD):** Zorg dat de persoon die een app ontwikkelt niet dezelfde is die deze naar productie promoot en beheert, indien mogelijk. 3. **Multi-Factor Authenticatie (MFA):** * **Niet onderhandelbaar.** Schakel MFA verplicht in voor alle gebruikers, vooral voor beheerders en gebruikers met verhoogde rechten. Dit is je belangrijkste verdediging tegen gestolen inloggegevens. 4. **Regelmatige Access Reviews:** * Plan periodieke reviews (bijv. elk kwartaal) om te controleren of gebruikers nog steeds de juiste rechten hebben. Veel platforms (zoals Azure AD) hebben hier ingebouwde tools voor. --- ### **Deel 2: Naleving van Compliance Standaarden** #### **A. Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG/GDPR)** 1. **Documentatie is cruciaal:** * **Verwerkingsregister:** Onderhoud een register van alle verwerkingsactiviteiten die plaatsvinden in je LCNC-apps. * **Functionaris voor gegevensbescherming (FG/DPO):** Bepaal of je verplicht bent er een aan te stellen en raadpleeg deze. 2. **Rechten van betrokkenen:** * Zorg dat je processen hebt om verzoeken om inzage, correctie of verwijdering (het "recht op vergetelheid") te honoreren. Bouw waar mogelijk functionaliteit hiervoor direct in je apps. 3. **Dataverwerkingsovereenkomsten (DVO):** * Sluit een DVO af met je LCNC-leverancier. Gerenommeerde aanbieders zoals Microsoft bieden deze standaard aan in hun online services terms. 4. **Datalekken:** * Heb een protocol voor het melden en aanpakken van datalekken binnen de vereiste 72 uur. #### **B. ISO 27001** ISO 27001 is een raamwerk voor een Information Security Management System (ISMS). Het omvat veel van de bovenstaande maatregelen, maar structureert ze in een doorlopende cyclus van plannen, uitvoeren, controleren en acteren. * **Risico-assessments:** Voer formele risico-assessments uit op je LCNC-apps. Identificeer bedreigingen (bv. onbevoegde toegang) en beoordeel de impact en waarschijnlijkheid. * **Beleidsdocumenten:** Ontwikkel beveiligingsbeleid dat specifiek ingaat op de ontwikkeling en het beheer van LCNC-toepassingen. * **Audit trails:** Gebruik logging om wijzigingen en toegang tot gevoelige data te monitoren. --- ### **Deel 3: Tools en Best Practices** #### **Tools (veelal platform-specifiek):** * **Microsoft Power Platform:** * **Microsoft Purview:** Voor data-classificatie, gevoeligheidslabels en compliance-rapportages. * **Power Platform Center of Excellence (CoE) Starter Kit:** Een **essentieel** gratis toolkit voor governance. Het helpt bij het inventariseren van apps, het uitvoeren van access reviews en het instellen van automatische beleidsregels. * **Azure Active Directory:** Voor identiteitsbeheer, MFA, Conditional Access (blokkeer toegang vanaf niet-vertrouwde locaties) en access reviews. * **Algemeen:** Tools voor vulnerability scanning en penetration testing kunnen ook op de door LCNC-apps blootgestelde API's worden toegepast. #### **Best Practices:** 1. **Stel een Center of Excellence (CoE) in:** Een klein team dat verantwoordelijk is voor het opstellen van governance-richtlijnen, het verlenen van ondersteuning en het controleren van compliance. 2. **Maak een goedkeuringsproces:** Voordat een app in productie gaat, moet deze een security- en compliance-check ondergaan. 3. **Train je "burger-ontwikkelaars":** Beveiliging begint bij bewustzijn. Train medewerkers die apps bouwen in secure development practices voor LCNC. 4. **Automatiseer governance:** Gebruik tools zoals de CoE Starter Kit om niet-conforme apps automatisch te detecteren en te markeren voor review. 5. **Wees uiterst voorzichtig met API-connectors en externe integraties:** Elke connector die je toevoegt, breidt je aanvalsoppervlak uit. Controleer de machtigingen die je verleent kritisch. ### **Conclusie** De kracht van low-code/no-code is ook zijn grootste risico: het democratiseren van ontwikkeling. Zonder een robuuste governance- en beveiligingsstrategie leidt dit tot schaduw-IT en beveiligingslekken. **Jouw actieplan:** 1. **Inventariseer:** Krijg inzicht in wat er al draait. 2. **Classificeer:** Begrijp welke data je hebt en hoe gevoelig deze is. 3. **Beheer toegang:** Implementeer MFA en het principe van minimale privilege. 4. **Documenteer:** Begin met het vullen van je verwerkingsregister voor de AVG. 5. **Automatiseer:** Gebruik de beschikbare tools (zoals de CoE Starter Kit) om schaalbaar te blijven. Door deze gestructureerde aanpak te volgen, kunt u de innovatiesnelheid van LCNC omarmen terwijl u de veiligheid en compliance waarborgt.